مقدمه
یکی از محورهایی که الگوی تعالی اجتماعی رسالت، به طور جدی به آن پرداخته است «اشتغال و خانواده» است. در الگو، این اعتقاد وجود دارد که اگر قرار است مهاجرت معکوس شکل بگیرد، باید روستاها و شهرهای کوچک، مولد باشند و بتوانند در مقابل شهرهای بزرگ، حرفی برای گفتن داشته باشند.
از طرفی این باور وجود دارد که در ارتقای اشتغال و رونق کاروکسبهای خردوخانگی، بنیان خانواده، محوریت دارد. اگر اندکی سنت‌های گذشته ایرانی را مرور کنیم، می‌بینیم که خیلی از کاروکسبهای اصیل، برمبنای خانواده بود. به صورت طبیعی، فرزند این خانواده، از بدو کودکی، کاروزندگی را با هم تجربه می‌کرد و تفریحش، کارش بود. وی در کنار پدر به ابعاد مختلف کاروکسب خانوادگیاش اشراف پیدا می‌کرد و در ادامه، می‌توانست کاروکسب موفقی داشته باشد؛ زیرا تمام زوایای شکست و موفقیتش را از نزدیک، لمس کرده بود. حال اگر اتفاقی رقم بخورد که اعضای خانواده دور هم جمع شوند، قطعاً کاروکسبهای اصالت‌دار در این فضا می‌توانند پویایی بیشتری داشته باشند.
از طرفی دیگر، اگر قرار است یک کسب‌وکار خردوخانگی در بازار، رقابت‌پذیر باشد و بتواند با شرکت‌ها و بنگاه‌های بزرگ، رقابت کند، باید هم قیمتش و هم کیفیتش مناسب باشد. اگر حلقه‌های این زنجیره‌ای که به یک محصول ختم می‌شود (مثلا پوشاک)، به‌هم‌رسانی شوند، قطعاً می‌تواند منجر به عرضه محصول متناسب‌تری به بازار شود. در این خصوص، نیاز به پلتفرمی برای شناساندن و به‌هم‌رسانی کاروکسب‌ها به یکدیگر، ضرورت پیدا می‌کند.
الگوی تعالی اجتماعی رسالت، به همه این دغدغهها در مؤلفهای تحت عنوان «کارآفرینی اجتماعی» پاسخ داده و سازوکارهای اجتماعی را در جهت تحقق آنها طراحی و پیادهسازی نموده است. در ادامه با ابعاد این مؤلفه بیشتر آشنا می‌شویم.
تعریف کارآفرینی اجتماعی
مفهوم «کارآفرینی اجتماعی» در الگوی تعالی اجتماعی رسالت، به معنای «توسعه کاروکسبهای معیشت‌محور خردوخانگی با اولویت شهرهای کوچک و روستاها» می‌باشد.
در این راستا، ساماندهی کاروکسبهای خردوخانگی معیشت‌محور در قالب «هسته‌های کارآفرینی اجتماعی» و اولویت‌دهی آنها برای تولید در روستاها و شهرهای کوچک و عرضه به شهرهای بزرگ، به طور جدی دنبال شده است. از طرفی بسترهای لازم برای به‌هم‌رسانی و مدیت زنجیره ارزش این هسته‌ها مهیا شده است؛ یعنی زنجیره‌ای که از روستاها و شهرهای کوچک شروع می‌شود و به شهرهای بزرگ ختم می‌گردد و این جریان تبادل کالا و خدمات بین این دو حوزه جمعیتی شکل می‌گیرد.
اهداف الگوی تعالی اجتماعی رسالت در کارآفرینی اجتماعی
در الگوی تعالی اجتماعی رسالت، سه هدف اصلی در محور کارآفرینی اجتماعی دنبال می‌شود:
- تقویت اشتغالزایی: به معنای افزایش تعداد مشاغل خردوخانگی است.
- رونق تولید: به‌معنای تمرکز بر تولیداتی است که ظرفیت و امکان فروش هم داشته باشند.
- ارتقای سواد اینترنتی و افزایش سهم تجارت الکترونیک: به معنای اینکه کاروکسبهای خردوخانگی با تسلط به ابزارهای فناورانه روز و با تجهیز به دانش‌های مورد نیاز، به راحتی بتوانند از پلتفرم‌های مختلف برای انجام فعالیت‌هایی نظیر تبادلات مالی غیرحضوری، کسب‌وکارهای اینترنتی و … بهره ببرند. در صورتی که مهارت استفاده از پلتفرم‌های اینترنتی در فرایند تولید و فروش محصولات، همگانی شود، این چشم‌انداز متصور است که سهم تجارت الکترونیک از کل تجارت در کشور افزایش یابد.
مرکز توجه در کارآفرینی اجتماعی: خردوخانگی
از آنجا که مرکز توجه الگوی توسعه اجتماعی رسالت، بخش خرد جامعه است، مؤلفه کارآفرینی اجتماعی نیز بر بخش خردوخانگی متمرکز شده است. با توجه به اینکه کاروکسبهای خردوخانگی، بخش شایان توجهی از اشتغال جامعه را شامل می‌شود، لذا هم از نظر سهم از اشتغالزایی کشور و هم از لحاظ اثرگذاری بر معیشت خانوارها، از اهمیت بسزایی برخوردار است. علاوه بر این، توسعه این نوع کاروکسب‌ها در نهایت می‌تواند به افزایش رشد اقتصادی و میزان تولید ناخالص داخلی کشور منجر شود.
اما از طرفی دیگر باید به این امر توجه داشت که این نوع کاروکسب‌ها اگرچه دارای مزیت‌هایی (نظیر چابک بودن، ارگانیک و منحصر و اصیل بودن محصولات) هم هستند، اما در رقابت با بنگاه‌های بزرگ و متوسط اقتصادی، همواره با مسائل صرفه به مقیاس بودن در فرایند تولید و فروش (نظیر انبارداری، طراحی و توسعه، بسته‌بندی، توزیع و …) روبرو هستند. لذا اگر این مشاغل در یک الگوی تخصصی کنار هم قرار بگیرند، می‌تواند بسیاری از مزیت‌های بنگاه‌های بزرگ را به ارمغان بیاورد و در این شرایط، قدرت رقابت‌پذیری و نیز پایداری آنها افزایش خواهد یافت.
الگوی تعالی اجتماعی رسالت، بر این ادعاست که تخصص راهبری زنجیره ارزش کاروکسبهای خردوخانگی را در طول سالیان اخیر کسب کرده است؛ تخصصی که همزمان، کارکردهای ویژه بنگاه‌های بزرگ را در کنار الگوهای متناسب با کاروکسبهای خرد، دربرگرفته است.
رویکردها در کارآفرینی اجتماعی
در توسعه مؤلفه کارآفرینی اجتماعی، رویکردهایی در نظر گرفته شده است تا هم اشتغال پایدار فراهم شود و هم اثرات اجتماعی و فرهنگی متعددی به همراه داشته باشد.
تولید در شهرهای کوچک و روستاها، مصرف در شهرهای بزرگ
در کارآفرینی اجتماعی، اولویت تولید در شهرهای کوچک و روستاها است و این تولیدات به بازار مصرف در شهرهای بزرگ متصل می شوند که نتیجه آن، شکل‌گیری جریان کالا و خدمات از روستاها به شهرهای بزرگ و به تبع آن، افزایش جمعیت در شهرهای کوچک و روستاها به جای شهرهای بزرگ و خصوصا کاهش حاشیه‌نشینی و معضلات متعدد آن در این شهرها است. علاوه بر این، این رویکرد به مقاوم‌سازی اقتصاد نیز منجر خواهد شد.
هرخانه، یک کارخانه
فعالیت کاروکسبهای خردوخانگی، عمدتاً در خانه، قابل انجام است. این رویکرد منجر به گره خوردن کاروزندگی افراد، تحکیم بنیان خانواده و افزایش بهره‌وری تولید می‌گردد. همچنین این رویکرد به توسعه فرهنگ خوداشتغالی و مولد بودن در مقابل فرهنگ میل به کارمندی منجر خواهد شد.
مدیریت زنجیره ارزش
موضوع اصلی در توسعه کاروکسبهای خردوخانگی، مدیریت زنجیره ارزش از طراحی و تولید تا بسته‌بندی و خدمات پس از فروش است.
در مدیریت زنجیره ارزش، رشته‌های تخصصی کارآفرینی اجتماعی، استعدادها، نهاده‌ها و ستاده‌های مختلف، شناسایی و ذیل یک راهبری واحد با استفاده از سامانه کارآفرینی اجتماعی به‌هم‌رسانی می‌شوند تا کل فرایند تولید و اتصال زنجیره تولید به مقاصد مصرف در کشور، به خوبی مدیریت گردد.
تأمین مالی قرض‌الحسنه
تامین مالی کاروکسبهای خرد و خانگی، با توجه به ساختار درآمد و هزینه این کاروکسب‌ها و همچنین با توجه به فعالیت‌هایشان جز با قرض‌الحسنه، عملیاتی نمیباشد. لذا در کارآفرینی اجتماعی، زمینه استفاده هسته‌های کارآفرینی اجتماعی از وام اشتغالزایی قرض‌الحسنه توسط بانک قرض‌الحسنه رسالت فراهم گردیده است. علاوه بر این، فرهنگ‌سازی در راستای تبیین اینکه “پول، کار نمی‌سازد، بلکه کار، پول می‌سازد” انجام می‌گیرد.
رقابت‌پذیری
تمام فعالیت‌ها در کارآفرینی اجتماعی به گونه‌ای انجام می‌پذیرد که در نهایت، تمام تولید کالا و خدمات اعضا رقابت‌پذیر باشند و به تبع آن، اشتغال، پایدار بماند.
مربی یکدیگر باشیم (هر عضو یک مربی)
در الگوی تعالی اجتماعی رسالت، شیوه مهارت‌افزایی هسته‌های کارآفرینی اجتماعی، از مسیر همیاری اجتماعی در میان خودشان اتفاق می‌افتد. به‌عنوان مثال، صاحب هر کاروکسب، بسته به استعدادی که دارد، مربی دیگر اعضا در جهت مهارت‌افزایی آنها می‌شود. بنابراین هر عضو یک مربی، برای سایر اعضا می‌شود تا مهارت‌افزایی در جریان طبیعی فعالیت این اعضا به صورت مستمر، انجام پذیرد.
هسته کارآفرینی اجتماعی
کاروکسبهای خرد و خانگی در نهاد مردمی رسالت، تحت عنوان «هسته‌های کارآفرینی اجتماعی» نقش‌آفرینی می‌کنند. هر هسته کارآفرینی اجتماعی، جمعی از افراد (عمدتاً خانواده‌محور) با محوریت یک فرد با عنوان «راهبر هسته» را دربرمی‌گیرد که در یک رشته تخصصی، مشغول به تولید کالا یا ارائه خدمات هستند.
به عنوان مثال، در هسته کارآفرینی اجتماعی «کاشت و برداشت زعفران سمیعی»، آقای سمیعی (پدر خانواده) به همراه همسر، فرزندان و نزدیکانش، با همیاری یکدیگر، به تولید زعفران و عرضه آن به بازار می‌پردازند.
نکته قابل ذکر آنکه وقتی به این کاروکسب‌ها، هسته کارآفرینی اجتماعی اطلاق می‌شود، لزوماً به این معنا نیست که تازه می‌خواهند شکل بگیرند. عمده این کاروکسب‌ها از قبل، فعال بوده‌اند و فقط شناسه هسته کارآفرینی را از ام رسالت، دریافت می‌کنند تا در زیست‌بوم نهاد مردمی رسالت، شناخته شوند و بتوانند با استفاده از ظرفیت‌های ام‌رسالت، خود را توسعه بیشتری دهند.
مزایای ام رسالت برای هسته‌های کارآفرینی اجتماعی
ام رسالت، سوپراپلیکشنی است که از طریق آن می‌توان به تمامی سامانه‌های عرضه شده در نهاد مردمی رسالت دسترسی داشت. هر عضو نهاد مردمی رسالت می‌تواند از طریق لینک (https://new.mresalat.ir/) وارد آن شده و با وارد کردن نام کاربری و رمز عبور، از هر یک از سامانه‌ها به فراخور نیازش استفاده کند.
از جمله امکاناتی که در ام رسالت مهیا شده است، سامانه خرید و فروش آنلاین «ام بازار یا بازار اعضا» است که در آن، هسته‌های کارآفرینی اجتماعی می‌توانند محصولات و خدماتشان را به کلیه همراهان رسالتی در سراسر کشور (در حدود 5 میلیون نفر) عرضه کنند.
همچنین امکان خرید «اقساطی»، «نسیه» و «بن» نیز در «ام رسالت» (در سامانه‌های «ام حسام» و «ام اقساط») درنظر گرفته شده که این امر می‌تواند فروش هسته‌ها را تسهیل کند. از طرفی دیگر، هسته‌ها با استفاده از این امکان می‌توانند مواد اولیه و تجهیزات مورد نیازشان را از فروشندگان مورد نظرشان تأمین کنند.
در ضمن، هسته‌های کارآفرینی اجتماعی، در آینده نزدیک، می‌توانند با استفاده از سامانه حمل و نقل (ام تی اس)، محصولاتشان را با روشی مطمئن و سریع به مشتریان‌شان در سراسر کشور برسانند.
در سال گذشته، تعداد 50 هزار هسته کارآفرینی اجتماعی در 170 رشته تخصصی و در روستاها و شهرهای مختلف فعالیت داشته‌اند و از طریق سامانه «ام بازار» توانسته‌اند در حدود 1300 میلیارد تومان کالا و خدماتشان را به فروش برسانند.
نمونههایی از هسته‌های کارآفرینی اجتماعی
مروری بر فرایندهای کارآفرینی اجتماعی
نحوه عرضه محصولات در ام بازار
برای آنکه یک کاروکسب خرد و خانگی در ام بازار، محصولاتش را به فروش برساند باید چند گام زیر را طی کند:
- در ابتدا باید شناسه هسته کارآفرینی اجتماعی خود را از ام رسالت بگیرد. برای این کار، لازم است توسط یک معرف (رهیار محدوده، نماینده دبیر در شهرستان خودش یا راهبر کانون همیاری اجتماعی خودش) به سامانه معرفی شود. اطلاعاتی که برای گرفتن شناسه از وی نیاز است عبارتند از: نام و نام خانوادگی و کد ملی عضوی که می‌خواهد راهبر هسته کارآفرینی اجتماعی باشد، عنوان رشته تخصصی که کاروکسب وی فعالیت دارد و آدرس دقیق محل فعالیت کاروکسب مربوطه.
- پس از اینکه این کاروکسب معرفی شد، راهبر این هسته کارآفرینی اجتماعی وارد سامانه «کارآفرینی اجتماعی» در «ام رسالت» شده و اعضای هسته‌اش را معرفی کند.
- راهبر هسته کارآفرینی اجتماعی برای اینکه بتواند محصولاتش را در سامانه ام بازار عرضه کند، باید غرفه‌ای مجازی در این سامانه داشته باشد که در الگوی تعالی اجتماعی رسالت، با عنوان «سات» شناخته می‌شود. هر سات درواقع، یک سایت اختصاصی برای عرضه‌کننده (هسته کارآفرینی اجتماعی) محسوب می‌شود و عرضه‌کننده می‌تواند لینک اختصاصی خود را به اعضای دیگر بدهد تا برای خرید محصول، از آن استفاده کنند. در ضمن، عرضه‌کننده در سات خود می‌تواند تعیین کند که تمایل به فروش اقساطی دارد یا خیر.
- پس از اینکه راهبر هسته کارآفرینی اجتماعی، سات خود را در ام بازار تعریف کرد، می‌تواند محصولاتش را در سامانه ام بازار تعریف کند و به فروش برساند.
از طریق لینک زیر می‌توانید فرایند عرضه محصولات و مدیریت «سات» را به طور تفصیلی مرور کنید و در صورت وجود ابهام، از طریق کارشناسان مربوطه برطرف نمایید:
نحوه خرید محصولات در ام بازار
هر فردی که در ام رسالت عضو باشد، می‌تواند از همه امکانات این سوپر اپلیکیشن استفاده کند که از جمله ام بازار است. برای این کار، کافی است که وارد سایت ام رسالت بشود. عضو برای خرید می‌تواند هم از امکان خرید نقدی، هم خرید اقساطی و هم خرید از طریق بن اقدام کند.
از طریق لینک زیر می‌توانید فرایند خرید محصولات را به طور تفصیلی مرور کنید و در صورت وجود ابهام، از طریق کارشناسان مربوطه برطرف کنید: